اقناع اللائم علی اقامة المآتم (کتاب)

اقناع اللائم علی اقامة المآتم

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید محسن امین
تاریخ نگارش	۱۳۴۳ق
موضوع	سوگواری امام حسین (ع)
سبک	تاریخی، روایی، تحلیلی
زبان	عربی
اطلاعات نشر
ناشر	مؤسسه المعارف الاسلامیة
تاریخ نشر	۱۴۱۸ق

إقناعُ اللّائم عَلی إقامَة المَآتِم کتابی است از سید محسن امین (متوفای ۱۲۸۴ق) درباره ضرورت سوگواری بر سیدالشهداء و شیوه صحیح آن. این کتاب راسید محسن امین در راستای تلاش برای اصلاح شعائر حسینی نوشته است. نویسنده در این کتاب به پرسش ‎ها و اشکالات بر اصل سوگواری پاسخ می‌دهد و نمونه‌های تاریخی و روایی فراوانی در تأیید و ارزشمندی آن می‌آورد و همچنین فوائد فراوان سوگواری سیدالشهداء را یادآور می‌شود.

مؤلف

سید محسن بن سید عبدالکریم امین عامِلی (۱۳۷۱-۱۲۸۴ق/۱۹۵۲-۱۸۶۷م)، فقیه، ادیب و شرح حال نگار شیعی اهل جبل عامل لبنان است. در نجف تحصیل کرد و به درجه اجتهاد رسید. اعیان الشیعه مهم‌ترین اثر او است که دانشنامه‌ای مشتمل بر معرفی علما و بزرگان شیعه است. وی برای تأمین منابع تحقیق و تألیف، به نقاطی چون سوریه، ‌اردن، فلسطین، مصر، عراق و ‌ایران سفر کرد. وی در سال ۱۳۷۱ق. (۱۳۳۰ش.) در دمشق درگذشت و در حوالی جنوب شرقی دمشق، مقابل حرم حضرت زینب(س) ، مقابل درب بزرگ مدفون شد.

انگیزه تألیف

سید محسن امین، در این کتاب ضرورت سوگواری سید الشهداء و شیوه صحیح آن را بیان می‌کند. او انگیزه‌اش از تألیف کتاب را پاسخگویی به برخی پرسش‌ها و خرده‌ها درباره اقامه عزای امام حسین شمرده است.
اقناع اللائم ردّیه ای است بر مقاله ای در مجله الذخیرة الاسلامیة نوشته احمد سورکتی انصاری سودانی. امین، پس از آنکه درباره نیکویی اقامه عزای سیدالشهداء می‌نویسد، در فصل‌هایی به ادعاهای طرح شده پاسخ می‌گوید. سید محسن امین انگیزه خود را این‌گونه بیان می‌کند:

«آنچه ما را به تألیف این کتاب واداشت این است که برخی از مردم به خاطر برگزاری این گونه مجالس، به ما خرده می‌گیرند و یا آنکه فکر می‌کنند برگزاری مجالس عزای حسین ضرورتی ندارد یا اینکه می‌گویند: چه معنا دارد که مسئله‌ای که قبل از هزار و چند صد سال از آن می‌گذرد هر ساله یادآوری کنیم؟ البته اینگونه سخنان و طرز تفکر ناشی از غفلت یا نتیجه تغافل نسبت به فایده‌هایی است که بر برگزاری این گونه مجالس و مآتم مترتب است. حتی برخی این گونه افراد در خرده‌گیری از مجالس عزای حسین زیاده‌روی کرده و می‌گویند: یزید یکبار بیشتر حسین را نکشت؛ ولی شما هر ساله حسین را- با یادآوری حادثه کربلا و عاشورا- می‌کشید.

برخی نیز می‌گویند: کار بد و جنایت را نباید یادآور شد، بلکه باید کاری کرد که به دست فراموشی سپرده شود. دیگران هم ادعا می‌کنند که یادآوری حادثه کربلا و عاشورا و جنایات وارده بر اهل بیت موجب پایین آمدن مقام و منزلت آن‌ها می‌شود و چه بسا برخی -به زعم خود- برگزاری اینگونه مجالس را بدعت در دین می‌دانند و چشم خود را بر بسیاری از بدعت‌های ناپسند و زشتی که چهره دین را نامطلوب جلوه می‌دهد و زیبایی‌ها و محسنات آن را زشت می‌نمایاند می‌بندند.»

محتوای کتاب

• فصل اول: اندوه و گریه بر شهادت امام حسین(ع)

در این فصل ادله جواز و رجحان گریه در عزای سیدالشهداء بیان می‌شود. امین نخست به اصل اباحه استناد می‌کند و می‌گوید مادام که سوگواری مشتمل بر حرام نباشد، این فعل مباح است. سپس به اتفاقات طبیعی پس از عاشورا که دلالت بر غضب خداوند داشت همانند سرخی آسمان و گریه سنگریزه‌ها و ...، استناد می‌کند. سپس مثال‌های فراوانی از گریه پیامبران و پیامبر اسلام و امامان را ذکر می‌کند. همچنین به روایاتی استناد می کند که امامان سوگواری و گریه در روز عاشورا را توصیه کردند.

• فصل دوم: سرودن شعر و مرثیه خوانی بر مردگان؛ در این فصل مراثی فراوانی که در زمان حیات پیامبر و پس از وفات او سروده شده بود، ذکر شده است. همچنین سروده‌های صحابه و تابعین و مسلمانان پس از آن در مصیبت‌هایشان، به عنوان دلیلی بر جواز و رجحان مرثیه سرایی آمده است. مرثیه‌های از صحابه و نیز سروده‌هایی در رثاء سید الشهداء و اصحابش در این فصل ذکر شده است.
• فصل سوم: بزرگداشت درگذشتگان؛ سید محسن امین بزرگداشت اموات را سیره عقلا می‌داند و مثال‌هایی از فرهنگ‌های دیگر ذکر می‌کند. سپس به فعل رسول خدا در بزرگداشت حمزه سید الشهدا و رثاء حضرت زهرا در وفات پیامبر و رفتار مشابه دیگر صحابه مثال می‌آورد.
• فصل چهارم: شرکت در مجالس سوگواری و اظهار حزن؛ در فصلی کوتاه به چندین روایت از فعل پیامبر اسلام پس از شنیدن خبر شهادت جعفر و ابن رواحه و نیز قراء، استناد می‌کند.
• فصل پنجم: انفاق برای مردگان و اهدای ثواب آن به آن‌ها؛ در این فصل نیز مانند فصل‌های گذشته به روایاتی که عمدتاً از منابع عامه است برای اثبات مدعا استناد می‌شود.
• فصل ششم: فواید دینی و دنیوی برپایی مجالس امام حسین(ع)؛ امین نخست به سیره عقلاء در یادبود سالیانه بزرگان اشاره می‌کند. سپس فواید برگزاری سالیانه مجالس سوگواری را بیان می‌کند. همدردی و مواسات با پیامبر و اهل بیت او، یاری حق و زنده نگه داشتن آن و خوار کردن باطل و از بین بردن آن، شناخت فضائل اخلاقی و صفات پسندیده و تشویق بر آن و نیز آشنایی با قرآن، تاریخ و دیگر معارف در این مجالس، ذکر اخبار و حفظ و ضبط تاریخ عاشورا، فراموش نشدن این واقعه، ترقیق قلب و تقویت حس همدردی و شفقت، شنیدن موعظه و ارشاد و ترغیب به امر به معروف و نهی از منکر، گردآمدن مؤمنان و فواید اجتماعی این گردهمایی، ایجاد پایگاه تبلیغی و تبشیری دین و معرفی آن به دیگران، تسلی دهی به مؤمنان در مصیبت‌هایشان و... از فوایدی است که سید محسن امین برای برپایی عزای سیدالشهداء ذکر می‌کند.
• فصل هفتم: اسرار شهادت امام حسین در گفتار موسیو ماربین آلمانی و دکتر جوزف فرانسوی؛ سید محسن امین در این فصل دو رساله کوتاه از دو پژوهشگر اروپایی نقل می‌کند.
• فصل هشتم: چکیده کتاب؛ در این فصل به اجمال نتیجه مباحث پیشین را ذکر می‌کند و به صورت گذرا اشکالات سودانی را طرح و رد می‌کند.

چاپ و ترجمه

این کتاب نخستین بار در ۱۳۴۴ق در صیدا مطبعة العرفان به چاپ رسید. در ۱۴۱۸ق به کوشش محمود بدری در مؤسسه معارف اسلامی در قم دوباره منتشر شد. در ۱۳۸۹ش علی زُهراب اقناع اللائم را با عنوان «آیین سوگواری» به فارسی ترجمه کرد.

پانویس

منابع

• سید محسن امین، اقناع اللائم علی اقامة المآتم، مؤسسه المعارف الاسلامیة، ۱۴۱۸ق، قم
• سید محسن امین، آیین سوگواری ترجمه کتاب اقناع اللائم، ترجمه علی زهراب، نشر حبیب، قم، ۱۳۸۹ش
• جدل و مواقف فی الشعائر الحسینیة، عدة من المؤلفین، دارالهادی، بیروت

پیوند به بیرون